Herderowy institut wróći bibliotekowe wobstatki Maćicy Serbskeje
Zhromadna medijowa informacija Herderoweho instituta, Maćicy Serbskeje a Serbskeho instituta
Dnja 16. decembra 2022 wróća so w Serbskim instituće w Budyšinje bibliotekowe wobstatki serbskeho wědomostneho towarstwa Maćicy Serbskeje, kotrež chowachu so minjene lětdźesatki w slědźerskej bibliotece Herderoweho instituta za historiske wuchodosrjedźoeuropske slědźenje w Marburgu. Jedna so při tym wo 172 knihow a časopisowych zešiwkow, kotrež so we wobłuku projekta jasnje jako swójstwo Maćicy Serbskeje identifikowachu. Projekt “Slědźenje wo NS-wurubiznach w Marburgskej slědźerskej bibliotece Herderoweho instituta. Přepytowanje dźělneho wobstatka něhdyšeho publikaciskeho slědźenišća Berlin-Dahlem” přewjedźe so wot 2016 do 2019 ze spěchowanjom Załožby “Deutsches Zentrum Kulturgutverluste Magdeburg”. Mjez restituowanymi publikacijemi su wšelake časopisy (Neues Lausitzisches Magazin, Baltische Studien, Niederlausitzer Mitteilungen) kaž tež jednotliwe knihi, mjez druhim wo słowjanskich sydlišćach a městnych mjenach. Najstarši eksemplar je z lěta 1798 (Lausizische Monatsschrift), najmłódši z lěta 1933.
Z ruki nawody slědźerskeje biblioteki a zastupowaceho direktora Herderoweho instituta, dr. Jürgena Warmbrunna, přijmje předsydka Maćicy Serbskeje, dr. Anja Pohončowa, materialije a je po tym nawodźe Serbskeje centralneje biblioteki, Witej Bejmakej přepoda.
Publikaciske slědźenišćo Berlin-Dahlem załoži so 1931 wot němskonarodnje zmysleneho generalneho direktora pruskich statnych archiwow Alberta Brackmanna jako publikaciski fonds. Wone bě najprjedy při Pruskim tajnym statnym archiwje zaměstnjene a fungowaše jako jednaćelnja Sewjero- a wuchodoněmskeho slědźerskeho zjednoćenstwa. Za čas nacionalsocializma podpěraše z pomocu ludskeje argumentacije knjejstwowe naroki Němskeho rajcha na wuchodnu Europu.
Jako wědomostnej zjednoćenstwje Serbow w Hornjej a Delnjej Łužicy ćerpještej Maćica Serbska w Budyšinje a Maśica Serbska w Choćebuzu w nacionalsocialistiskim času pod samowólnosću a přesćěhowanjom ze statneje strony. W lěće 1937 so wšitke aktiwity Zwjazka serbskich towarstwow Domowina zakazali, 1941 so zamóženje towarstwow sćazało, mjez nimi tež biblioteki. Mócnarske ministerstwo za nutřkowne naležnosće přidźěli publikaciskemu slědźenišću Berlin-Dahlem hłowny dźěl sćazanych knihow a časopisow. K nim słušachu tohorunja knihi a časopisy z priwatneju zběrkow Michała Hórnika a Arnošta Muki, kotrajž běštaj dźěl Maćičneje biblioteki w Budyšinje. Dalšej wužitkarjej sćazanja běštej uniwersitna biblioteka w Lipsku a krajnoradny zarjad w Budyšinje. Kaž mnohe dalše biblioteki njebuchu biblioteki serbskich zjednoćenstwow jenož wurubjene, ale tohorunja jich zběrkowy zwisk zničene.
W pózdnjej zymje 1945 ćěkachu sobudźěłaćerjo publikaciskeho slědźenišća před sowjetskim wójskom z Budyšina, hdźež wudźeržowachu wotnožku, do Coburga. Z nimi dóstachu so akty a wulki dźěl biblioteki do tehdyšeho ameriskeho wobsadniskeho pasma, zwotkelž dowjezechu je potom do Zjednoćenych statow.
Wjetši dźěl bibliotekowych wobstatkow publikaciskeho slědźenišća Berlin-Dahlem přepodachu Kongresowej bibliotece we Washingtonje, D.C. Něhdźe dwě třećinje wróćištej so 1964 Zwjazkowej republice Němska. W tutym zwisku přeńdźechu zwjazki do Herderoweho instituta w Marburgu.
