Knižna premjera, 13. septembra w Radworju: “Kulturelle Sicherheit in zweisprachigen Gemeinden”
Městno zarjadowanja: Dwórnišćo inkluzije Radwor z.t., Dwórnišćo 2, 02627 Radwor
Titul knihi: Kulturelle Sicherheit in zweisprachigen Gemeinden am Beispiel der drohenden Nichteinrichtung einer fünften Klasse in Radwor/Radibor 2005 (Mały rjad Serbskeho instituta, zešiwk 37, online-wudaće swobodnje přistupne)
Knižne předstajenje z awtorku Karoline Brützel je zhromadne zarjadowanje Serbskeho instituta z Dwórnišćom inkluzije z. t. Zastup je darmotny.
Wuchadźišćo za masterske dźěło wot Karoline Brützel běše hrožace zawrjenje Radworskeje srjedźneje šule w lěće 2005. Awtorka je z dźesać wobdźělnikami wo podawkach, prawniskich wuměnjenjach kaž tež wosobinskich nazhonjenjach a swójskim hódnoćenju rěčała. Nastała je informatiwna studija, kotraž wopisuje diskrepancu mjez objektiwnym stawom a začućom wěstoty jednotliwca. Nowe přikłady prawicarsce motiwowaneje namocy napřećo Serbam (kaž jutry po rejach w Šunowje) pokazaja, zo je zaručenje kulturelneje wěstoty wažna aktualna tema.
Srjedźna šula w Radworju bě 2005 jedna z třoch serbskich šulow, kotrejž hrožeše falowacych šulerjow dla zawrjenje. Skónčnje zadźěwa tomu wyše zarjadniske sudnistwo w Budyšinje. Nimale dwaceći lět pozdźišo wuńdźe nětko studija k temje, za kotruž wjedźeše awtorka w oktobrje 2021 interviewy z potrjechenymi (staršimi, šulerjemi, wučerjemi a politikarjemi). Wyše toho je dokładnje rozprawnistwo wuhódnoćiła. Analyza pokaza, zo dyrbi so wo kulturnej wěstosće w mjeńšinowym konteksće přeco zaso diskutować. Čitarki a čitarjo dóstanu z předležacym dźěłom hłuboko sahace dohlady do stawiznow a nazhonjenjow tehdy wobdźělenych. Skedźbnja pak so zdobom na diskrepancy mjez pozitiwnje pohódnoćenym politisko-prawniskim połoženjom na jednej a woprawdźitym přesadźenjom a zaznawanjom w žiwej praksy na druhej stronje. Wuhódnoćiła je awtorka nahromadźeny material z pomocu koncepta kulturneje wěstosće (po Gruschke, Andreas: 2017).
Awtorka Karoline Brützel je za swoje slědźenje wusko ze Serbskim institutom hromadźe dźěłała. Po studiju socialneje naslědnosće a demografiskeje změny při FU Dortmund započa jako socialna dźěłaćerka skutkować. Za čas wšelakich přebytkow we wukraju zběraše nazhonjenja we wobchadźe z kulturnej mnohotnosću, štož so tež w jeje slědźenju wotbłyšćuje.
Přidatny kapitl wěnuje awtorka prašenju, kak móhli ći, kotři su namóc abo diskriminaciju dožiwili, z tym wobchadźeć. Cyle praktisku pomoc skići na kóncu třećeho kapitla naličenje narěčenskich wosobow a kontaktnych městnosćow kaž tež konkretnych doporučenjow, kak měli so potrjecheni zadźeržeć. Karoline Brützel zwěsći w tutym zwisku: “Genauso kritisch wie die Diskriminierungserfahrungen ist die Bedrohungslage für Sorben – insbesondere sorbische Jugendliche – aufgrund von rechtsextremer Gewalt zu bewerten. Hier müssen dringend staatliche Schutzmechanismen greifen…”
Awdiodataje a transkripty kwalitatiwnych interviewow, kotrež je awtorka za swoju analyzu wuhódnoćiła, maja so w blišim času do Serbskeho kulturneho archiwa přepodać. Tute rozmołwy su na jednej stronje bohaty fundus za dalše slědźenja, na přikład hladajo na přichod serbskeho šulstwa, na druhej stronje su dobry zakład za wuwiće načasnych konceptow šulstwa w přirunowacym mjeńšinowym konteksće.
(citowane z nowinskeje zdźělenki Serbskeho instituta wot 16.5.2024, skrótšene)