Ultima Raka – Reportaža linguista wó wósebnem fanklubje

Grupa fanow FC Energije Chóśebuz z mjenim Ultima Raka jo ze swójimi nalipkami kradu prezentna we zjawnem rumje Dolneje Łužyce – teke ze serbskeju rěcu. Reportaža wót Šymana Bluma.

Ultima Raka (krotko: UR) jo klub angažěrowanych fanow FC Energije. Chtož se na droze kradu rozglědujo, ten wuglědajo jich cerwjeno-běłe grafitije, wobmólowane trafo-kašće, pyšnje wugótowane wopony ze styropora, wósebnje pak jich nalipki. Ako smej z kolegu ducy byłej, aby zjawnu widobnosć serbskeje rěcy we Dolnej Łužycy dokumentěrowałej (glej pokazk dołojce), smej te nalipki mjazy drugim we Kalawje, Drjowku, Lubinje, Picnju, Grodku, Wětošowje, a pśisamem we wšych źěłach Města Chóśebuza nadejšłej. Raz z kopicami, raz jano samotne eksemplary. Na wjele flakach drje su druge kluby ako Ultras Energie abo Collettivo Bianco Rosso wěcej prezentne, pla UR-nalipkow pak dajo jadnu wósebnosć: Pó źěłach wužywaju serbsku rěc, pśedewšym mě Chośebuz (hyšći mimo pismika ó). Z UR-flyera z lěta 2003 zgónijomy: “Ultima Raka ist aus dem Sorbischen entnommen. Raka heißt Krebs (Wappentier der Stadt) und soll deutlich unsere tiefe Verbundenheit mit dem FC Energie Cottbus und unserer Heimatstadt ausdrücken.”

To jo mě narskego wucyniło. Ja som kśěł wěcej wót togo kluba wěźeś a som se z dwěma cłonkoma zmakał, Flori a Chrischi. Flori jo wokoło lěta 2010 pśistupił, Chrischi jo jaden wót tych prědnych cłonkow – a ma serbske prědowniki. Jogo stary nan a stara mama stej w Bórkowach bydliłej a stara mama jo hyšći serbski powědała. Wón sam jo serbsku rěc w šuli wuknuł, ale njewužywa ju we wšednem dnju. Flori jo doněnta mjenjej kontaktow z tym serbskim měł, znajo pak někotare słowa a grona.

Kak jo Ultima Raka nastała a wót źo pśiźo to mě?

Ako ten klub jo wordował załožony w lěśe 2002, su jadnab 25 abo 30 cłonkow k njomu słušali. Někotare su se wótšćěpili wót drugich fanowych klubow, mjazy drugim wót tencas dominěrujuceje ultra-grupy Inferno Cottbus (ako jo se 2017 rozpušćiła dla grozeceje štrofy). Měnjenja k tomu, kak dejało ze scenu dalej hyś, su tencas pśeliš wšake byli. Pla UR su kśěli swóje mócy za kreatiwnu fanowu kulturu nałožyś a se politiskich abo ideologiskich pšašanjow wobijaś. Chrischi pśispomnjejo, až UR-cłonki maju až do źinsajšnego wšake politiske pozicije, ale: “Wir tragen das nicht ins Stadion.”

Mjazy załožarjami su byli teke (něgajšne) wukniki Dolnoserbskego gymnaziuma, ako su to mě Ultima Raka – wót UR pśestajone ako “ekstremny rak” abo “ekstremne raki” – sobu wuzwólili. Formu Raka (město korektneje formy Rak) matej Flori a Chrischi źinsa za “stilistisku srědnosć”. Ta sama ga klincy rědnjej ako Ultima Rak abo Ultimo Rak. Apropos Ultima: Ten adjektiw pśiźo z italskeje rěcy a pokažo na zachopjeńki ultra-gibanja we Italskej w 50tych a 60tych lětach.

Kaku rolu grajo to serbske pla Ultima Raka?

“Das Sorbische gehört zur Region wie der Fußball”, měnitej Flori a Chrischi. Dla togo su te “raki” južo jěsno wjelicki stadionowy banaŕ z wopismom Chośebuz a ze serbskimi barwami napórali. Teke na jich woponje z chóśebuskim rakom stoj “ULTIMA RAKA – CHOŚEBUZ 2002”. To serbske jo južo tencas něco wósebne było, “ein Alleinstellungsmerkmal”.

Wjele fanow su se jim pśizamknuli. Kaž se powěda, słušaju teke źinsa wukniki Dolnoserbskego gymnaziuma k aktiwnym cłonkam. Gjarstka serbskorěcnych elementow jo až do źinsajšnego pśetrała a w běgu casa su samo někotare nowe nastali. Ako Energija jo 2003 z prědneje zwězkoweje ligi wóstupiła, su UR-cłonki transparent z tekstom “AUF WIEDERSEHEN AUF SORBISCH: na zasejwiźenje” namólowali a jen w stadionje rozwili. Teke druge serbske špruchy su tam pokazali. Mimo togo namakaju se serbske słowa na fanowych šalach abo t-shirtach. Flori jo na pśikład t-shirt wugótował, ako pokažo typiskego UR-raka gromaźe ze słowom “MŁOŹINA”. Nimski wótpowědnik Jugend jo se jomu wóstudny zdał.

Z tych pśikładow jo wuznaś, až serbska rěc drje njesłužy pla UR ku komunikaciji, ale ma symbolisku gódnosć a pódšmarnjo regionalnu identitu.

K comu te nalipki?

Pisnu serbsku rěc wiźiš we Łužycy zwětšego na oficielnych dwójorěcnych toflach abo pśi zjawnych twarjenjach (na pśikład na amtach abo šulach). Take wopisma markěruju teritorium serbskego sedleńskego ruma we Bramborskej a Sakskej. Te UR-nalipki maju bejnje hynakšy charakter: Ako wažny źěł fanoweje kultury njejsu wóni wordowali nalipane na zakłaźe kaznjow a wustajenjow (“wót wjercha”), ale we ramiku priwatnych iniciatiwow (“wót spódka”) a cesto mimo dowólnosći. Weto dajo jadnu paralelu: Wóni markěruju wěsty teritorium, ga wóny region, źož fany Energije su aktiwne. Pó informacijach wót UR dosega ta “Energie-Zone” k połnocy pśisamem až do Barlinja, k zajtšu až do Baršća a k pólskej granicy, k połdnju mrokujo ze Sakskeju (źož zachopijo se “Dynamo-Land”) a k wjacoru wopśimjejo wokrejsa Elbe-Elster a Teltow-Fläming. Wósebnje we granicnych stronach konkurěruju “Chóśebuzarje” z pśiwisarjami drugich mustwow. Dla togo worduju fanowe nalipki cesto pśešmarnjone, zalipnjone abo wóttergane. Take cynjenje pśirownajotej Flori a Chrischi z grafiti-scenu: “Man will seinen Namen sehen.”

Kak pójźo dalej?

Což nastupa serbsku rěc, njedajo konkretne plany pla UR. Tuchylu kśě se nejpjerwjej na aktualnu sezonu we tśeśej lize koncentrěrowaś. Pśi tej góźbje su nowy fanowy šal, nowy t-shirt a nowe nalipki na pśedań pśišli – tenraz pak mimo serbskego słowa. Chośebuz jo se zaměnił z Cottbus, ten “Alleinstellungsmerkmal” felujo. Snaź buźo w pśichoźe zasej wěcej serbskich elementow? Ga tencas som jim južo pomoc ze serbskeju rěcu pśilubił.

To górjejce wobspomnjete dokumentariske źěło wugba Serbski institut we ramiku projekta Serbske elementy rěcneje krajiny Dolna Łužyca. Ten samy jo źěł nadrědowanego projekta Digitalny portal k serbskim a łužyskim rěcnym a kulturnym krajinam a wordujo spěchowany wót Załožby za serbski lud ze srědnosćami Zwězkowego ministaŕstwa za nutśikowne nastupnosći a za domownju na zakłaźe wobzamknjenja Nimskego zwězkowego parlamenta.

Awtora: Šyman Blum, Madlen Domašcyna