Rozpšawa: Z pśednoskom wó perspektiwach za serbsku rěcnu didaktiku jo se oficielnje zachopiła źěłabnosć na nowem městnje
Něźi 30 gósći z wědomnosći, politiki a kubłanja jo slědowało pśepšosenjeju wótźělenja za regionalne wuwiśe a mjeńšynowy šćit (RegMje) Serbskego instituta 5.10.2023 na prědny pśednosk na nowem městnje Pśi Grodowej cerkwi w Chóśebuzu. Dr. Emily Barthold (BTU Chóśebuz-Zły Komorow) a dr. Wili Wolfgang Barthold (TU Drježdźany) stej powědałej wó wósebnem rěcnodidaktiskem pśistupje. Zarědowanje jo było rownocasnje zachopjeńk rěda “RegMje pśepšosyjo”.
Pśednosujucej Emily a Wili Wolfgang Barthold stej dałej impulse k pólěpšenju serbskeje rěcneje pedagogiki pśi kubłanju dorosćonych. Pód titelom “Genre-based Instruction a Curriculum Design we multiliteracnem frameworku” stej wótwóriłej nowe perspektiwy za zdźaržanje a rěcnodidaktiske pósrědnjenje serbskeje rěcy na zakłaźe swójich wucabnikojskich nazgónjenjow na German Departmenśe Georgetown (Washington D.C., USA). Tam se wuwucujo nimska rěc južo wjele lět wuspěšnje na zakłaźe za wšych docěrujucych zawězujucego curriculuma. Pó informaciji pśednosujuceju móžo taki wucbny plan pśi tom pomagaś, kwalitu serbskorěcnego wukubłanja zawěsćiś, z tym, až póstaja mimo zawězujucych wuwucowańskich a wuknjeńskich zaměrow teke metody a materialije za docěrujucych. Zrazom móžo se z tym zawěsćiś njepśetergnjony rěd kursow bźez wopśimjeśowych redundancow.
Wušej togo stej wobej wuzwignułej wažnosć togo, až móžoš rěcnje informelnu ako teke formelnu rowninu pósłužowaś. Tak jo pó jeju měnjenju njelěpšyna pśedewšym imersiwnych wuknjeńskich konceptow, až njamógu wuknjece formelne diskurse, ako wótměwaju se wětšy part pisnje, zmejstrowaś. Take pisnorěcne kompetence su pak pśi pśistajenju w serbskich institucijach trjebne, na pś., aby móžno było mejlki abo listy pisaś. Znapśeśiwjenja pśisłucharjow pak su pózdźej pokazali, až jo w serbskem konteksće teke drugi ekstrem zastupjony: Powědarje mógu pótakem dobre fachowe nastawki pisaś, maju pak rownocasnje śěžkosći w informelnych rěcnych situacijach, na pś. we familiji.
Na zakłaźe pśikłada z uniwersitarnego curriculuma jo se pśedstajił didaktiski pśistup “Genre-based Instruction”, pśi kótaremž wuknjo se na zakłaźe konkretnych tekstowych žanrow (na pś. list na zastojnstwo abo telefonowe rozgrono ze znateju wósobu). W zmysle tak pomjenjoneje multiliteracyjoweje zasady aktiwěrujo se za to nejpjerwjej pśedwěda wuknjecych ze swójich prědnych rěcow (“Situated Practice”), z tym, až se na pśikład pšaša, kótare póstrowne formule se w jich póchadnem kraju wužywaju, gaž pišo se na zastojnstwo. Pśi drugej a tśeśej kšoceni, “Critical framing” a “Overt Instruction”, cyta se pó móžnosći awtentiski, njedidaktizěrowany tekst z celoweje rěcy, a analyzěrujo se pśed swójeju sociokulturelneju slězynu. Cytany tekst funkcioněrujo w slědnej fazy (“Transformed Pratice”) pótom ako rěcny model, kótaryž móžo se wužywaś za swójsku, kompleksnu rěcnu produkciju. Do kótareje měry take awtentiske teksty wšych žanrow za serbskej rěcy na wšakich niwowowych schójźeńkach eksistěruju, jo se žywje diskutěrowało; rowno tak ako pšašanje, lěc dajo se ten pósrědnjaŕski pśistup, w zmysle wobšyrneje rewitalizacije, teke nałožowaś za dorosćonych zwenka uniwersitnych kontekstow, dokulaž źěła wjele z metalinguistiskimi znajobnosćami a zapśimjeśami. Wjelika licba napšašowanjow a zgromadnych indiwidualnych wuknjeńskich nazgónjenjow a kritiskich pśispomnjenjow pó pśednosku su wuraz pótrjeby, pśez Zorja-projekt južo póstarcony diskurs wó didaktice za dorosćonych w pśichoźe dalej wjasć.
Ze zjawnym rědom zarědowanjow “RegMje pśepšosyjo” co team wótźělenja za regionalne wuwiśe a mjeńšynowy šćit dalšne impulse k cełemu tematiskemu spektrumoju swójskego źěła z partnarjami z teorije a prakse źěliś a diskutěrowaś. Pśednoski a diskusijne wjacory wótměwaju se we wólnem pórěźe, terminy se zawcasa wózjawiju.
Pśedewześe spěchujo se pśez Załožbu za serbski lud ze srědkow Zwězkowego ministaŕstwa nutśikownego a za domownju na zakłaźe wobzamknjenja Nimskego zwězkowego sejma.
awtorce: Sophie Rädel / Madlen Domašcyna
