Zjawna konferenca analyzěrujo transdisciplinarne perspektiwy na krajinu pó dokóńcowanju brunice

Zgromadna casnikowa informacija BTU Chóśebuz-Zły Komorow a Serbskego instituta

Wó nowych formach wužywanja a wobgóspodarjenja zemje a wó wuchowanju historije górnistwa diskutěruju wědomnostniki a wědomnostnice BTU Chóśebuz–Zły Komorow gromaźe ze Serbskim institutom a Institutom za management derbstwa (Institute for Heritage Management) a ze zjawnymi institucijami a pśedewześami na hybridnej konferency.

Dobywanje surowiznow kaž ruda, pěsk abo wugel we wótwórjonych jamach słuša k nejintensiwnjejšym zapśimnjenjam do wobswěta jadneje strony. Zemja, wódy, rostliny a zwěrjeta – wuglěd cełeje krajiny wóstanjo na dłujki cas pśeměnjony. Formowanje noweje krajiny w něgajšnych jamach stoj we fokusu zjawneje konference “KULTUR[tagebau]LANDSCHAFT. Struktury (pó wuglu) pśiducych pśeměnjenjow wuznaś, rozměś, formowaś, wuwijaś”.

Łužyca jo region z dłujkeju górnikaŕskeju tradiciju. Wóna se licy južo pśecej k wónym stronam Nimskeje z wósebnje markantnymi klimowymi ekstremami a z wusokeju źělbu ryjneje zemje, kótaraž ma zwětšego mału kapacitu źaržanja wódy. “Łužyca jo krajinowy laboratorium, źož zapusćone strony wuglowych jamow južo dlej ako hundert lět se inowatiwnje rekultiwěruju, renaturěruju, płodne cynje a wótnowotki formuju”, měni prof. Markus Otto, wjednik fachowego póla “planowanje w postindustrielnych krajinach” na BTU. “Pśez pśipóznaśe ako swětowe derbstwo UNESCO mógu te procowanja byś žrědło noweje internacionalneje naglědnosći a regionalneje kulturneje identity”.

Gromaźe ze Serbskim institutom a Institutom za management derbstwa (Institute for Heritage Management) su wědomnostniki a wědomnostnice BTU Chóśebuz–Zły Komorow mógli we studiji k swětowemu derbstwu dopokazaś, až městnosći brunicowych jamow w Łužycy chowaju we se potencial za to, aby se pśipóznali ako swětowe derbstwo UNESCO. Wótglědanje slěźarjow a slěźaŕkow jo, stwóriś nowy, pozitiwny pśistup k regionalnej historiji dobywanja brunice a z njeju zwězanego pśenowjenja krajiny. “Pśidatnje k mócowanju regionalneje identity licymy teke na ekonomiski wužytk iniciatiwy, wósebje na pólu kulturnego turizma”, tak zespominajo prof. Otto cile zgromadneje iniciatiwy “Łužyska krajina něgajšnych brunicowych jamow ako swětowe derbstwo UNESCO”.

To póžedanje wó pśiwześe na nimsku lisćinu pśiraźonych objektow kulturnego a naturskego derbstwa UNESCO jo na drogu spórane. Pśisłušne zastojnstwo kraja buźo jo pśez Sekretariat wobstawneje konference kultusowych ministarjow krajow w Zwězkowej republice Nimska, Amt za wenkowne nastupnosći a Centrum swětowego derbstwa UNESCO w Parisu Komitejoju swětowego derbstwa UNESCO k rozsuźenju pśedpołožyś. Póžedarje a póžedaŕki lice z rozsuźenim do lěta 2024.

“Na konferency buźomy se wěriś kritiski na historiju kulturnych a sedleńskich rumow póglědaś”, groni Heidi Pinkepankowa, wědomnostna sobuźěłaśeŕka fachowego póla „planowanje w postindustrielnych krajinach” a towarišnica Instituta za Nowu industrijowu kulturu INIK GmbH. “Jich nastaśe a wuwiśe njedajo se rozkłasć jano pśez wobstojnosći natury a techniske móžnosći, ale jo teke we rozsudnej měrje wótwisne wót towarišnostnych ramikowych wuměnjenjow kaž aktuelnych trendow abo wót togo, kak politika a góspodaŕstwo gromaźe grajotej”.

Pósporomje strukturelnych pśeměnjenjow źěłabnego swěta – wót pśewažnje rolnikaŕskeje źěłabnosći až k pśistajenju we industriji – jo teke pśiśěgnjenje źěłaśerjow wažne. “To pśeměnjenje stoj wósebnje pód znamjenim poměra tudskich wobydlarjow k nowym pśiśěgnjonym a z tym zwězanego pśesunjenja proporcije wětšyna–mjeńšyna”, groni dr. Hauke Bartels, direktor Serbskego instituta w Budyšynje. We fokusu slěźenja Serbskego instituta stoj rola pśipóznateje mjeńšyny Serbow. “Serbske tradicije wobgóspodarjenja a wužywanja zemje, kulturelne praktiki a seśi su we wšyknych pśeglědanych casach a wobceŕkach zgromadna tema wjelich disciplinow a su togodla teke za slěźenje k nowej krajinje w něgajšnych brunicowych stronach wažne”, měni dr. Hauke Bartels. “Serby su Łužycu kulturnu krajinu historiski formowali. A nowe krajiny w něgajšnych brunicowych stronach njejsu jano inowaciske labory za nowe formy wobgóspodarjenja zemje, ale teke areny statkowanja regionalnych identitow. To su teke se dopominajuce krajiny, kótarychž historiski-kulturelne derbstwo dej se pó móžnosći participatiwnje zapśěgnuś”.

“W ramiku slěźaŕskego zwěstka ‘Land-Innovation-Lausitz (LIL)’ wuwijamy gromaźe z partnarjami z góspodaŕstwa, wědomnosći a ciwilneje towarišnosći Łužycu k modelowemu regionoju za wuwažonu a wobstawnu bioekonomiju. Njeglědajucy na inowatiwne technologije a formy wobgóspodarjenja w rjeśazu stwórjonych gódnosćow grajo nowa krajina w něgajšnych brunicowych jamach teke ako kulturna krajina wažnu rolu”, tak zespominajo prezidentka BTU prof. Gesine Grande cile jich slěźenja gromadu. “Naš fokus wobstoj we tom, tradiciju a pśeměnjenje harmoniski zwězaś a wugbaś, aby woboje se dožywiło ako něco pozitiwnego”.

Konferenca KULTUR[tagebau]LANDSCHAFT jo źěł zgromadneje iniciatiwy “Łužyska krajina něgajšnych brunicowych jamow ako swětowe derbstwo UNESCO”, kótaraž se spěchujo w ramiku zwěstka “Land-Innovation-Lausitz (LIL)” wót Zwězkowego ministaŕstwa za kubłanje a slěźenje (BMBF) we spěchowańskem programje “WIR! – Wandel durch Innovation in der Region”. Strona, kótaruž studija a to tentatiwne póžedanje wopśimjejo, jo za aktualnym wěźenim jadnab 32.500 ha wjelika, a we njej lažy nagromadu wó 30 teritorialnych zjadnośeństwow we pěśich wokrejsach.

• dalšne informacije k programoju