Wuwiśe a pólěpšenje modelow za awtomatiske spóznawanje rěcy za dolno- a górnoserbsku rěc

Pśiběrajuca interakcija mjazy luźom a mašinu z pomocu rěcy ako znamje źinsajšneje globalneje informaciskeje towarišnosći pomina se pśeźěłanje powědaneje rěcy w techniskich systemach. Awtomatiske spóznawanje rěcy, techniski wótpowědnik luźecego póznawanja rěcy, móžo se mjaztym za rěd wšednych nałožowanjow wobglědaś ako etablěrowane. Daś su to komandowe systemy – ako wjeźenje komfortowych funkcijow w jězdźidłach abo wuzwólenje mjenja pśi mobilnych telefonach – abo telefoniske informaciske systemy, diktěrowańske a transkripciske systemy abo teke systemy za wótpšašowanje informacijow z pomocu rěcnego asistenta.

Serbskej rěcy ako mjeńšynowej abo małej rěcy se pśi zwopšawdnjenju takich systemow a nałožowanjow zwětšego njewobglědajotej. Notne slěźenje, trjebne daty a metody za to muse pótakem samostatnje se naźěłaś, jolic dejtej serbskej rěcy z techniskim wuwiśim dochwataś a za komunikaciju a wuměnu w digitalnych rěcnych rumach se wužywaś.

2020 jo nastał w kooperaciji Fraunhoferowego instituta za keramiske technologije a systemy w Drježdźanach (IKTS), Bramborskeje techniskeje uniwersity w Chóśebuzu (BTU) a Załožby za serbski lud prototypiski komandowy system za górnoserbsku rěc „smart lamp“, kótaryž se wót 2021 systematiski pólěpšujo.

2023 jo Serbski institut nejpjerwjej zachopił z wuwijanim pśirownujobnego prototypa za dolnoserbsku rěc w ramiku pilotoweje fazy ako pódlański projekt. W něntejšnem lěśe 2024 doźěłajo se w pśigótowańskej fazy toś ten prototypiski rěcny model. Perspektiwiski dejtej modela wobeju serbskeju rěcowu se wutwarjaś, kwalitatiwnje se dalej wuwijaś a jeju nałožowańske móžnosći se rozšyrjaś.

Pśidatnje k tomu wuwijanju póstupujo, w modulu za pódpěru górnoserbskego paralelnego pśedewześa, digitalizacija serbskego pismojstwa a natwaŕ tekstowego korpusa z wusokogódnymi tekstami. Slězyna togo jo wjeliki wuznam korpusowych tekstow za wuwiśe statistiskego rěcnego modela. Hynac ako pla dolnoserbšćiny pak pśedlažy rowno za górnoserbšćinu doněnta jano poměrnje mało se góźecych korpusowych tekstow. Toś ten projektowy modul słužy mj. dr. tomu, pomjenjony njedostatk kšac pó kšacu wótpóraś. Za to pśewjedujo se wusokogódna digitalizacija połnych tekstow za derje wótgranicujobny źěl historiskego gs. pismojstwa (teksty katolskeje prowenience dla jich bliskosći k źinsajšnej górnoserbskej wobchadnej rěcy).

Wjednistwo projekta: Astrid Schmiedelowa
Na projekśe wobźělone: Jan Měškank, Fabian Kaulfürst, Lechosław Jocz (eksterny)