Zejler, Handrij (1804–1872)

Seiler, Andreas

pseudonym Boršćan

* 1. 2. 1804 Słona Boršć / Salzenforst
† 15. 10. 1872 Łaz / Lohsa

Basnik, załožer serbskeje narodneje literatury.

1818–25 gymnazij w Budyšinje, 1825–29 studij teologije a tež slawistiki w Lipsku; 1830–32 pomocny prědar a 1832–35 diakon w Klukšu, 1835–72 farar we Łazu.
Hižo na gymnaziju bě započał swoje tworićelske myslenje basnisce zwuraznjeć (1824: „Mojim lubym serbskim přećelam, Taj serbskaj přećelej“). Pod nawodnistwom Z. wuwi so serbske wotdźělenje Serbskeho (Łužiskeho) prědarskeho towarstwa k wuznamnemu srjedźišću. Intensiwnje zaběraše so Z. ze serbšćinu, wuwučowaše swojich sobustudowacych, bě jim přikład w zběranju ludoweho basnistwa. Zhromadnje z H. A. Krygarjom załoži 1826 rukopisne studentske Serbske nowiny. Mnohe jeho basnje z tutoho časa słušeja k jeho mišterskim twórbam, kaž „Rjana Łužica“ (1827) a sonet „Mój ludo“ (wok. 1830). Wot časa studija pěstowaše Z. žiwe přećelske zwiski z druhimi Słowjanami, je so zasłužił wo hajenje słowjanskeje wzajomosće we Łužicy.
Po studiju njedósta Z. nimale dwě lěće žanoho zastojnskeho městna. Wudospołnjowaše swoje zběrki ludowych pěsni a přisłowow, dźěłaše dale na rěčespytnych dźěłach, wuda swoju „Kurzgefaßte Grammatik der Sorben-Wendischen Sprache nach dem Budissiner Dialekte“ (Budissin 1830), sta so z čłonom Hornjołužiskeje towaršnosće wědomosćow w Zhorjelcu. Wažne běše jeho přidźěło za słownik Křesćana Bohuwěra Pfula. 1842–48 redigowaše Tydźensku Nowinu, wozjewješe w njej kubłanske nastawki a basnje. 1845 předsydowaše přihotowanskemu wuběrkej Maćicy Serbskeje, při jeje dozałoženju 1847 bu čłon předsydstwa. Podpěrowaše serbske narodne a burske hibanje w lětomaj rewolucije 1848/49. W Časopisu Maćicy Serbskeje wozjewješe Z. mj. dr. zběrku přisłowow, ludowe balady, mnohe fabule a druhe basnje. Najwjetši wuznam měješe za njeho 1844 nawjazane přećelstwo z Korlu Awgustom Kocorom. Załožištaj 1845 serbske spěwanske swjedźenje. Jeho poezija mócnje rozrosće. W lětach mjez 1845 a 1860 basnješe „Počasy“ w pjeć dźělach, kiž Kocor jako oratorije zhudźbni: „Nalěćo“, „Podlěćo“, „Lěćo abo Zně“, „Nazyma“ a „Zyma“, poslednjej zawostaji jako fragmentaj. Oratorij „Nalěćo“ bu 1861 prěni raz spěwany. Ze zhromadneho skutkowanja wuńdźechu tež dalše twórby: „Serbska meja“ (1845), „Serbski kwas“ (1847), „Jakub a Kata“ (1851).
Wjetšinu bohateho składu swojich fabulow pisaše Z. w dobje předměrca a rewolucije 1848. W ćišću wuda zběrku 60 fabulow „Serbske basnje, swojemu wulce lubemu ludej podate k wužitku a zabawjenju“ (Budyšin 1855). Dalše twórby běchu humoristiskosatiriski cyklus basni „Hans Wučba“ (Budyšin 1851) a „So zwoni měr“ (Budyšin 1871).

DALŠE WOZJ.: „Zhromadźene spisy Handrija Zejlerja“, I-IV (Budyšin 1883, 1888, 1891); „Výbór pisní“, Praha 1894, 1945; „Wubrane basnje“, Budyšin 1954; „Unvergessen bleibt das Lied“, Bautzen 1964; „Serbske fabule“, Budyšin 1966; „Der betreßte Esel“, Bautzen 1969; „Spěwaś njejsom zabył“, Budyšyn 1974; „Zhromadźene spisy Handrija Zejlerja“, I-IV (Budyšin 1972, 1975, 1977, 1982)

ŽÓ./LIT.: Wićaz, Handrij Zejler; L. Hajnec, Zhromadźene spisy Handrija Zejlerja, I (Budyšin 1972), str. I-XLII

Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow, wud. wot: Jan Šołta, Pětr Kunze a Franc Šěn, Budyšin: Ludowe nakładnistwo Domowina, 1984