Wjelan, Julius Eduard (1817–1892)

Wehlan, Julius Eduard

* 1. 2. 1817 Slepo / Schleife
† 7. 4. 1892 Slepo / Schleife

Farar, spisowaćel, basnik, grafikar, zakitowar serbstwa.

Syn fararja Jana Wjelana, 1831–36 gymnazij w Budyšinje, 1836–41 studij teologije we Wrótsławju a orientaliskich rěčow w Berlinje; 1842–50 domjacy wučer w Krakowje a pola hrabje von Pücklerja w Mužakowje, 1850–52 substitut a 1852–92 farar w Slepom. Wj. bě 1841 čłon Akademiskeho towarstwa za łužiske stawizny a rěče we Wrótsławju a starši serbskeje sekcije. Jako grafikar zhotowi barbojte wobrazy serbskich drastow za J. A. Smolerjowe Pěsnički, wozjewi 1850 a 1851 cyklus 32 satěriskich wobrazow „Knjez Wjesela na swojim kuble abo radosć wonkowneho žiwjenja“ w Tydźenskich Nowinach a wignety za satěriski kućik „Ćibka a Mudron“ we Łužičanu kaž tež „Hans Depla a Mots Tunka“ w Serbskich Nowinach. Wj. skomponowa někotre kěrluše a baladu „Mortwy doł“ (Časopis Maćicy Serbskeje 1876). Wuznamne městno ma Wj. w serbskej publicistice ze swojimi wótrymi polemiskimi přinoškami přećiwo namócnej germanizaciji w Pruskej. Zapoda někotre peticije (na pr. 1881 z 1195 podpismami) na statne instancy, w kotrychž doraznje přećiwo wutłóčenju serbskeje rěče ze šule a cyrkwje protestowaše. Wj. zaběraše so nimo toho z ludowědu, antropologiju a stawiznami serbskeje rěče.
Bě wot 1847 čłon Maćicy Serbskeje a sobustaw Berlinskeho archeologiskeho towarstwa. Dale bě čłon Towarstwa pomocy za studowacych Serbow, Serbskeho lutherskeho knihowneho towarstwa, Zjednoćenstwa serbskeje studowaceje młodźiny k wudawanju Zejlerjowych spisow. Podpěraše ze swojimi pjenjezami chude nadarjene dźěći a serbskich studentow.

DALŠE WOZJ.: „Južnoserbske narodne pěsnje“ (přeł.) – Časopis Maćicy Serbskeje 1848; „Wulět do Belgrada“ (Łužičan 1868); „Namjezno-Mužakowska wotnožka serbšćiny“ – Časopis Maćicy Serbskeje 22 (1869), str. 57-93; „Z hole. Kulturno-historiski wobraz“ – Łužica 2 (1883), str. 12-13; Samuel Dambrowski: „Lěkarjenje za dušu w chorosći“, Budyšin 1886 (přeł.); Jan Kochanowski „Psalterz Dawida“ (přeł.); „Spěwajomne psalmy abo metriski přełožk 150 psalmow“, Slepo 1891 (přeł.)

ŽÓ./LIT.: O. Wićaz, Serbske hłowy. Julius Wjelan – Łužica 44 (1929), str. 2-4, 12-14; W. Šołćic, Narodny wojowar, basnik a wuměłc – Rozhlad 17 (1967), 3, str. 62-69

Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow, wud. wot: Jan Šołta, Pětr Kunze a Franc Šěn, Budyšin: Ludowe nakładnistwo Domowina, 1984