Muka, Arnošt Muka (1854–1932)
Mucke, Ernst
poprawom: Muka, Korla Arnošt / Mucke, Karl Ernst
* 10. 3. 1854 Wulki Wosyk / Großhänchen
† 10. 10. 1932 Budyšin / Bautzen
Gymnazialny wučer, dr. phil., rěčespytnik, ludowědnik, organizator serbskeho narodneho kulturneho žiwjenja.
1866–74 gymnazij w Budyšinje, 1874–79 studij teologije, klasiskich rěčow a slawistiki w Lipsku; 1878 promowowany, 1879–80 pomocny wučer na gymnaziju w Žitawje, 1881–83 prowizoriski wyši wučer na gymnaziju w Budyšinje, 1883–87 porjadny wyši wučer na gymnaziju w Kamjenicy a 1887–1916 w Freibergu, 1911 konrektor w Freibergu, 1913 studijny radźićel, 1916 na wuměnk a 1917 nawrót do Budyšina.
M. je najwuznamniši sorabist swojeje generacije, běše wšostronski spěchowar serbstwa, dołholětny funkcionar Maćicy Serbskeje, wot 1904 jeje čestny sobustaw a wot 1922 čestny předsyda, wot 1880 tež čłon Maśicy Serbskeje; wón skutkowaše 1882–1907 jako redaktor Łužicy a 1894–1932 Časopisa Maćicy Serbskeje. Po smjerći J. A. Smolerja a M. Hórnika sta so z wodźacej wosobinu w narodnym hibanju. Znate je jeho cyłožiwjenske prócowanje wo hromadźenje pjenježnych srědkow we wukraju za wótčinske zaměry Serbow. Hłownje z jeho zasłužbu bu Serbski dom natwarjeny a 1904 swjatočnje wotewrjeny. Wuznamny wótčinski skutk bě zarjadowanje serbskeje etnografiskeje wustajeńcy w Drježdźanach 1896, kotraž zjawnje dokumentowaše eksistencu Serbow a jich krutu wolu dale wuwiwać swoju kulturu a rěč. Z jeje tematiskim a ideologiskim předchadnikom bě jeho „Statistika Serbow“ (Časopis Maćicy Serbskeje 1884–86), wobsahowaca nic jenož faktiske ličby serbskeho wobydlerstwa, ale tež stawizny germanizacije a wobaranja serbstwa w jednotliwych wsach. K jeho sorabistiskim dźěłam słužeše tež onomastiske slědźenje. W městnych mjenach wón pytaše dopokazy wo starym serbskim wobsydlenju, na př. „Serbske městnostne mjena a jich woznam“ (Slavia Occidentalis 1923–26); „Bausteine zur Heimatkunde des Kreises Luckau“ (Luckau 1918); „Serbske ležownostne mjena a jich woznam“ (Slavia Occidentalis 1927, 1929); „Přinoški k stawiznam přeněmčenych stron Delnjeje Łužicy“ (Časopis Maćicy Serbskeje 1911). Delnjoserbska gramatika „Historische und vergleichende Laut- und Formenlehre der niedersorbischen (niederlausitzisch-wendischen) Sprache“ (Leipzig 1891) je wuraz zwjazanosće Muki z Lipsčanskim rěčespytnym centrumom. Towarstwo Jabłonowskeho připraji gramatice 1887 myto a zawjaza so, ju wudać w swojim nakładnistwje. Je historisce orientowana a dźiwaše na staw doby spisanja, tohodla měješe wuznam za postajenje kodifikacije normy spisowneje delnjoserbšćiny. W njej so hlada tež na hornjoserbšćinu a na druhe słowjanske rěče. Wjeršk rěčespytneho dźěła docpě M. ze swojim delnjoserbskim słownikom. Njeje to jenož wobšěrne předstajenje słowoskłada, syntaksy a frazeologije, ale tež wulka encyklopedija Delnjoserbow. Wobsahuje jenož w narěčach abo w pismowstwje eksistowace a wužiwane słowa.
M. bě tež etnograf a folklorist, wudawaše ludowe pěsnje a přisłowa, předstaji wobraz socialneje struktury wobydlerstwa w jednotliwych wsach, poda wuznamne fakty za ludowědne slědźenja. Wozjewi tež cyły rjad studijow wo staršich rěčnych pomnikach, spřihotowa tež edicije někotrych z nich, pisaše wo jednotliwych zjawach tehdyšeje serbšćiny, tež wobšěrne studije wo połobšćinje a wo klasiskich rěčach.
Za swoje wědomostne a wótčinske skutkowanje bu M. za sobustawa mnohich tu- a wukrajnych akademijow a wědomostnych towarstwow pomjenowany, a spožčichu jemu rjady a myta.
DALŠE WOZJ.: „Słownik dolnoserbskeje rěcy a jeje narěcow“, Pjeterburg-Prag 1911–28
ŽÓ./LIT.: O. Wićaz, Dr. Arnošt Muka, Budyšin 1924; J. Petr, Arnošt Muka. Žiwjenje a skutkowanje serbskeho prócowarja, Budyšin 1978; R. Kilank, Arnošt Muka 1854-1932, Budyšin 2004 (Wobrazki ze Serbow); Arnošt Muka – ein Sorbe und Universalgelehrter, Podstupimske pśinoski k Sorabistice = Potsdamer Beiträge zur Sorabistik, Potsdam 6 (2004).
Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow, wud. wot: Jan Šołta, Pětr Kunze a Franc Šěn, Budyšin: Ludowe nakładnistwo Domowina, 1984