Kubašec, Marja (1890–1976)

Kubasch, Maria

* 7. 3. 1890 Chasow / Quoos
† 13. 4. 1976 Budyšin / Bautzen

Prěnja serbska wučerka, spisowaćelka.

1902–09 wyši lycej w Erfurće; 1909–11 wučerka w Duisburgu a 1911–25 w Chrósćicach, 1925–38 wučerka srjedźneje šule w Połčnicy a 1938–45 w Großröhrsdorfje, 1946–52 wučerka w Radworju a Budyšinje, 1952–56 docentka Serbskeho wučerskeho wustawa w Radworju.
W narodnym hibanju po prěnjej swětowej wójnje započa K. na polu literatury dźěłać. Přełoži z čěšćiny a wobdźěła za serbske jewišćo hru wo wojowanju roboćanskeho luda „Janota Wićaz“ (Budyšin 1923). 1920–22 bě redaktorka „Serbskeho Studenta“. Sćěhowachu swójske literarne dźěła: nowela „Wusadny“ (Budyšin 1923) a hra „Chodojta“ (Budyšin 1926), kiž předstaji so 1925 na schadźowance w Chrósćicach. 1920–23 wudawaše dźěćacy časopis „Raj“ a bě sobuawtorka šulskeje čitanki „Kwětki“ (Budyšin 1921). Nowela „Wusadny“ pokazuje naležnosć awtorcyneho literarneho dźěła, šěrić a skrućeć serbske narodne wědomje na zakładźe historiskeje tematiki. Za čas wučerjenja w Chrósćicach napisa prěnje dźiwadłowe hry za dźěći z maćiznu ze serbskich bajkow a stawiznow: „Palčiki w krawcowni“, „Palčik w kowarni“, „Jank a Hanka“ – wozjewjene w zběrce pod titulom „Tři hodowne hry za dźěći“ (Budyšin 1923). Skutkujo w Połčnicy a w Großröhrsdorfje pisaše němske lajske hry.
1945 bě jedna z prěnich, kiž da so do dźěła za wožiwjenje narodneho žiwjenja, za kubłanje młodeje generacije a na polu serbskeje literatury. Přiwobroći so cyle nowej tematice, wuswobodźenju a natwarej noweje towaršnosće. Wo tym swědča powědančka, wozjewjene w Nowej dobje, kaž „Pólna bróžeń“. Wuńdźechu zběrki powědančkow kaž „Row w serbskej holi a druhe powědančka“ (Budyšin 1949) a „Koło časow“ (Budyšin 1950, 1969). Za dźěći wuńdźe zběrka powědančkow „Ptače worakawstwa“ (Budyšin 1961). Ale tež k dźiwadłowym hram za dźěći přidružichu so nowe, na př. 1961 „Wichor a słónčna pruha“. Mnoho hrow za dźěći a dorosćenych je z čěšćiny a rušćiny přełožiła, mjez nimi Samuila Maršakowy „Domčk zwěrjatow“ (1959), Zděnki Horynoveje „Pruwowanje čerta Bělika“ (1960) a Václava Klimenta Klicperowu „Lijeńcu“ (1958). Njesnadny podźěl ma K. na spřistupnjenju swětoweje literatury serbskemu čitarjej. Přełoži dźěła kaž Lewa Nikolajewiča Tolstoja „Kawkaski jaty“ (Budyšin 1953), Maksima Gorkeho „Dźěćatstwo“ (Budyšin 1953), Alojsa Jirásekoweho „F. L. Věka“ (Budyšin 1957).
Swěrna wosta swojemu zaměrej, w literarnej formje posrědkować serbskemu čitarjej wědu wo stawiznach jeho naroda. Napisa „Wandu“ (Budyšin 1962) wo ćěkanju pólskeje jateje z Ravensbrücka a přiwobroći so šěrokej episkej formje. Nastachu biografiske dźěła wo serbskimaj antifašistomaj M. Grólmusec „Hwězdy nad bjezdnom“ (Budyšin 1960) a „Alojs Andricki“ (Budyšin 1967, 1979). W trilogiji wo serbskim kutowym wučerju srjedź 18. lětstotka „Bosćiju Serbinje“ (Budyšin 1963, 1964, 1967) poradźi so jej prěnja serbska stawizniska twórba šěrokeje epiki. Tež w dalšimaj wulkimaj literarnymaj dźěłomaj „Lěto wulkich wohenjow“ (Budyšin 1970) a w poslednim jeje dźěle „Nalětnje wětry‘ (Budyšin 1978) posrědkuje K. šěroko zapołoženy historiski wobraz Łužicy, w srjedźišću zaso ze serbskim wučerjom a wučerstwom nětko wosrjedź serbskeho narodneho hibanja štyrcetych lět. Někotre jeje literarne dźěła su wušli w němskej rěči. K. skutkowaše we wšelakich towaršnostnych gremijach. Bě mnohe lěta čłonka Zwjazkoweho předsydstwa Domowiny. Bu wuznamjenjena 1962 z Mytom Ćišinskeho, 1966 z Literarnym mytom Domowiny a 1975 z Medalju Johannesa R. Bechera. Bě wot 1911 čłonka Maćicy Serbskeje.

DALŠE WOZJ.: „Jakub Bart-Ćišinski – Basnik młodźiny a přichoda“, Budyšin 1956; „Sterne über dem Abgrund“, Berlin 1961, 1976; „Alojs Andricki“, Berlin 1970; „Chodojta. Wuběrk hrow“, Budyšin 1979

ŽÓ./LIT.: J. Młynk, Marja Kubašec – Serbšćina. 18. studijny list, Mały Wjelkow 1956, str. 2045-2055; G. Wirth, Aus meinem Briefwechsel mit Marja Kubašec – Lp A 28/1 (1981), str. 79-86; T. Malinkowa, A znowa maš so rozsudźić. Žiwjenski wobraz Marje Kubašec, Budyšin 1990.

Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow, wud. wot: Jan Šołta, Pětr Kunze a Franc Šěn, Budyšin: Ludowe nakładnistwo Domowina, 1984