Krawc, Bjarnat (1861–1948)

Schneider, Bernhard

* 5. 2. 1861 Jitro / Milstrich
† 25. 11. 1948 Varnsdorf (Warnsdorf / Warnoćicy)

Wučer, komponist, hudźbny wědomostnik, organizator serbskeho hudźbneho žiwjenja.

1874–80 Krajnostawski wučerski seminar w Budyšinje; 1880 nachwilnje zastupowacy wučer pola nana w Stróži pola Zubornički, 1880–83 wučer w Rakecach, 1883–85 wučer za hudźbu na priwatnym progymnazialnym Mochmannowym instituće w Drježdźanach, 1885–1924 wučer za hudźbu na 9. měšćanskej šuli w Drježdźanach, 1924 na wuměnk, 1946 přesydlenje do Varnsdorfa; nan spěwarki Rut-Marki Rawpoweje (1900–1979) a grafikarki Hanki Krawcec (1901–1990), dźěd komponista Jana Rawpa (1928–2007).
K. měješe hižo na ludowej šuli prěnje hudźbne wukubłanje na klawěr a husle, kotrež pokročowaše w Budyšinje na pišćele a cello. 1888–93 studowaše pódla powołanja kompoziciju na Drježdźanskim konserwatoriju. 1877 załoži sobu Towarstwo serbskich seminaristow Swoboda w Budyšinje a dirigowaše jeho koncerty k podpěrje wudawanja H. Zejlerjowych zhromadźenych spisow. Zdobom skutkowaše sobu w Budyskim towarstwje Bjesada a w chórje Lumir. Spřećeli so z A. Muku, J. Bartom-Ćišinskim, A. Parczewskim, A. Černym. 1880 załoži sobu Rakečanske serbske towarstwo Lipa. Jako hudźbny pedagog přetłóči načasne hajenje ludoweho spěwa w šulskohudźbnej praksy. Ze šulskim spěwnikom „Heimatstimmen“, I, II (Dresden 1903) wobkrući swoju nahladnosć jako zastupnik moderneje šulskeje hudźby. Za Serbow wuda spěwnikaj „Chwatajće, ale spěwajće“ (Budyšin 1910) a „Naše spěwy“, I, II (Budyšin 1930, 1931). Skutkowaše jako dirigent dźěćacych chórow a podawaše z nimi wuznamne koncerty (1917 z 1 500 dźěćimi). 1893 załoži w Drježdźanach t. mj. Schneiderscher Frauenchor a 1918 specialny Volksliederchor. 1918 bu na kralowskeho hudźbneho direktora pomjenowany. W Drježdźanach dirigowaše čěske spěwarske towarstwo Hlahol a bě sobustaw čěskeho towarstwa Vlastimil, z kotrymž 1885 prěni króć w Praze přebywaše. Při tym spřećeli so z L. Kubu. 1899 załoži towarstwo Drježdźanskich Serbow Čornobóh. Wón bě iniciator hajenja přećelskich poćahow mjez Serbami, Čechami a Polakami w Drježdźanach, štož jemu wunjese poroki šulskeje wyšnosće a šćuwanje w byrgarskich němskich nowinach přećiwo njemu. Z mnohimi koncertami a přednoškami wo serbskej hudźbnej kulturje w ČSR, Pólskej a Juhosłowjanskej a z propagowanjom słowjanskeje hudźby w Serbach bě jedyn z najwuznamnišich zastupnikow serbsko-słowjanskeje wzajomnosće w dwacetych a třicetych lětach 20. lětstotka.
W swojim hudźbnym tworjenju docpě po přikładźe Bedřicha Smetany a Antonína Dvořáka na zakładźe serbskeho ludoweho spěwa narodny stil. „Smyčkowy kwartet c-moll“ (1893) a sinfoniska suita „Ze serbskeje zemje“ (1894) stejitej na spočatku jeho estetiskeho nowoorientowanja w serbskej hudźbje. Slědźo w serbskej hudźbnej folklorje namaka w kantaće „Syrotka“ (1901) w typiskich elementach serbskeje ludoweje hudźby korjenjacy melodiski wobłuk. Po prěnjej swětowej wójnje wobnowi K. serbske hudźbne žiwjenje, 1920–36 bě hłowny iniciator lětnje přewjedźenych nazymskich koncertow kaž tež załoženja Zwjazka serbskich spěwnych towarstwow 1923. Z wudawanjom zběrkow za chóry wobdźěłanych serbskich ludowych spěwow aktiwizowaše serbske chórowe hibanje. Wulke připóznaće tu- a wukrajnych fachowcow nańdźe jeho zběrka „33 serbskich narodnych spěwow“ (1925). 1926–28 wudawaše jako hudźbnu přiłohu časopisa Łužicy Škowrončk ze serbskich honow. Z nastawkami prócowaše so wo pozběhnjenje wuměłskeho niwowa serbskich chórow. Raznje wustupowaše přećiwo antisłowjanskim nadběham němskeho šowinizma a fašizma, tole pokaza so tak samo w jeho wulkich wokalnych cyklach kaž „Missa solemnis opus 79“ (1932), „Boža mša w serbskich kěrlušach“ na teksty M. Nawki (1938), ludowa balada „Wodźan“ (1938–1939), oratorij „Wójna a měr“ na tekst M. Nawki (1943–1945), kaž tež w nahrawanju dweju tačelow ze serbskimi spěwami hromadźe ze swojej dźowku w lěće 1938 a organizowanju wusyłanja serbskeje hudźby přez čěske sćelaki za čas druheje swětoweje wójny. Z bombardowanjom Drježdźan 13. 2. 1945 zhubi K. wšo swoje wobsydstwo, zničichu so jemu njenarunajomne manuskripty, mjez nimi zběrka z wjace hač 1000 serbskimi ludowymi spěwami a muzikologiskimi pojednanjemi.
Bě korespondowacy čłon Čěskeje akademije wědomosćow a wuměłstwa a wot 1881 čłon Maćicy Serbskeje.

DALŠE WOZJ.: „Ze serbskich honow“ (1896); „Serbske ludowe spěwy za měšany chor“ (Lipsk 1899); „Damm, Liederbuch“ (Leipzig 1905); „101 heitere Lieder und Gesänge aus dem XV.-XIX. Jahrbundert“ (Leipzig 1907); „Weihnachten in Lied und Spiel“ (1913); „Wjerć mje pola herca“ (Lipsk 1920); „Serbska rapsodija za husle a klawěr“ (1921); „Na hrodźišću“ – předehra (1924); „33 Obersächsische Volkslieder“ (Leipzig 1925); „Tři melodramy“ na tekst J. Barta-Ćišinskeho (1926)

ŽÓ./LIT.: J. Kefer, Bjarnat Krawc, Praha 1931; J. Rawp, Bibliografija hudźbnych a literarnych dźěłow Bjarnata Krawca – Lětopis C 4 (1959/60), str. 182-197; ts., Serbska hudźba, Budyšin 1979; A. Brankačk, Achim : Žiwjenje je dźěło – wotpočink je mrěće. Stawizna Bjarnata Krawca; z jeho žiwjenjopisa, listow, rozprawow a swědstwow rowjenkow, Budyšin 1999; A. Brankačk, Achim: Listowanje Bjarnata Krawca z Arnoštom Muku, Měranku Lešawic a Michałom Nawku, Budyšin 2001 (Lětopis 48. 2001 Wosebity zešiwk); V. Velek, Listowanje Bjarnata Krawca z čěskimi přećelemi, Budyšin 2007 (Lětopis 54. 2007 Wosebity zešiwk)

Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow, wud. wot: Jan Šołta, Pětr Kunze a Franc Šěn, Budyšin: Ludowe nakładnistwo Domowina, 1984