Bartko, Jan (1821-1900)

Bartke, Johannes

pseudonym: Jan Šćipalca

* 16.11.1821 Droby / Droben
†18.5.1900 Budyšin / Bautzen

Wučer, spisowaćel, basnik, demokrat 1848/49.

1836–39 wučerska preparanda na Židowje, 1839–43 Krajnostawski wučerski seminar w Budyšinje; 1843–45 wikar w Delnjej Hórce, 1845–57 wučer w Chwaćicach a 1857–90 w Nosaćicach, 1890 na wuměnk.
B. podpěrowaše za čas rewolucije 1848/49 politiske, socialne a narodne žadanja serbskich burow.
Angažowaše so w serbskim towarstwowym hibanju, bě pismawjedźer Radworskeho serbskeho burskeho towarstwa. Na ludowych zhromadźiznach kaž tež w časopisu Serbski Nowinkar, kotryž hromadźe z Janom Wjelu-Radyserbom wot měrca hač do awgusta 1848 redigowaše, zastupowaše doprědkarske ideje a žadaše sej za Němsku wutworjenje demokratiskeje republiki. Dźěłaše w redakciskim wuběrku za Bursku peticiju sobu. W prěnjej fazy bě tež při wudźěłanju t. mj. Wulkeje próstwy Serbow wobdźěleny, tola pozdźišo, pod ćišćom přiběraceho wliwa liberalnych a konserwatiwnych mocow, hižo sobu njedźěłaše. Wozjewi w tydźenskej Nowinje někotre so přećiwo zemjanam měrjace basnje. Po poraženju rewolucije wěnowaše so B. přełožowarskej dźěławosći a pedagogiskim prašenjam. Podpěrowar a sobuskutkowacy spěwnych swjedźenjow, přełoži sam do němčiny někotre spěwy Handrija Zejlerja a hromadźe z Korlu Awgustom Kocorom 1861 „Nalěćo“. Wuda za serbske dźiwadło přełožk Theodora Körneroweje komedije „Der Nachtwächter“ („Nócny stražnik“ (Budyšin 1863). Wojowaše bjez přestaća za maksimalne nałožowanje serbskeje rěče. Bě wuznamny a daloko znaty pedagog. Za šulske potrjeby wuda knihu „Prěnja čitanka za serbske šule. Erstes Lesebuch für den vereinigten Sprach-, Schreib- und Leseunterricht in wendisch-deutschen Schulen“ (Budyšin 1872, 1882, 1883 a 1887) a „Bibliske stawizny za serbsko-němske šule“ (Budyšin 1880) , kotrež su so hač do 1930tych lět w ewangelskich serbskich šulach trjebali. Nimo toho je za dźěći pěsnił a nabožne knihi wobdźěłał. W poslednich žiwjenskich lětach napisa někotre kěrluše.
Bě wot 1847 čłon a wot 1898 čestny sobustaw Maćicy Serbskeje, skutkowaše 1893-98 jako zarjadnik
Maćičneho domu, 1894 jako předsyda twarskeho wuběrka za Serbski dom. Bě sobustaw Towarstwa pomocy za studowacych Serbow, spěchowaše nastaće Małowjelkowskeje nalutowarnje a wupožčernje, kotrejež pokładnik 1892-98 běše. B. so wuznamjeni jako wustojny pčołar a sadar.

DALŠE WOZJ.: „Oberlin. Jeho žiwjenje a skutkowanje w Kamjenjodoli ze wšelakich žórłow wučerpał“, Budyšin 1865; „Něšto za našich lubuškow“ – Łužičan 6 (1865), str. 55–67

ŽÓ./LIT.: J. Wjela, Nekrolog – Časopis Maćicy Serbskeje 54 (1901), str. 57–58; M. Kubašec, Wučer-spisowaćel a wojowar wo prawa ludu – Rozhlad 21 (1971), II, str. 415–422

Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow, wud. wot: Jan Šołta, Pětr Kunze a Franc Šěn, Budyšin: Ludowe nakładnistwo Domowina, 1984