Bart, Arnošt (1870–1956)

Barth, Ernst

* 29. 8. 1870 Lětoń / Litten
† 15. 2. 1956 Brězynka pola Delnjeje Hórki / Briesing bei Niedergurig

Překupc, iniciator a sobuzałožer Domowiny 1912

Syn korčmarja, žiwnosćerja, sudarja a překupca, kotryž so 1872 jako swobodny chěžkar a korčmar do Brězynki přesydli; 1885–88 překupski wučomnik w Budyšinje a wopyt měšćanskeje wikowanskeje šule; 1889–91 překupski přistajeny w Lipsku, 1891–92 w konsumowym towarstwje w Lauchhammerje a w Berlinje, 1892 přebytk w Italskej a Francoskej, 1894 přewzaće staršiskeje žiwnosće, 1897 zmandźelenje z Hanu Mjeltkec z Chwaćic; wot měrca hač do septembra 1919 w nadawku Serbskeho narodneho wuběrka w Parisu, po wróćenju zajaty a hač do 1920 na twjerdźiznu Gollnow pola Šćećina zawlečeny.
Wowliwowany wot Bogusławskeho/Hórnikoweje Historije serbskeho naroda a wot zetkanja z M. Hórnikom wuzna so B. k swojej serbskej narodnosći, 1886 wobdźěli so prěni króć na schadźowance serbskich studentow, 1890 zastupi do Maćicy Serbskeje.
Po nawróće do Łužicy 1892 skutkowaše w serbskim towarstwowym hibanju, běše sobuzałožer a zapisowar serbskeho towarstwa w Chwaćicach (1893), Malešanskeho a Chwačanskeho wupožčowanskeho a nalutowanskeho towarstwa (1895), burski zastupnik w Hornjołužiskim prowincionalnym sejmje.
W decembru 1898 spyta B. serbske towarstwa na drustwowym zakładźe w Zwjazku serbskich towarstwow, kotryž 1899 rozpadny, centralizować a reorganizować. 1908–19 běše gmejnski předstejićer w Brězynce, zdobom reprezentant hibanja małych a parcelowych ratarjow w sewjerowuchodnej Hornjej Łužicy, zapisowar 1903 załoženeho wulkoburskeho Wjesneho wólbneho towarstwa. 1911 sta so jako naslědnik zemrěteho J. A. Zoby ze zapósłancom Sakskeho krajneho sejma. B. bě jedyn z hłownych iniciatorow załoženja Domowiny dnja 13. 10. 1912 we Wojerecach a prěni předsyda. 1918 zastupowaše B. w sejmje znowa serbske žadanja. Pod jeho předsydstwom 13. 11. 1918 wutworjeny Serbski narodny wuběrk rozšěri je na projekt wutworjenja serbskeho stata na zakładźe prawa na samopostajenje ludow (z wuswojenjom wulkoležownostnikow). B. zastupowaše narodny a agrarny program Serbskeho narodneho wuběrka we wobłuku čěskosłowakskeje měroweje delegacije w Parisu hač do konsekwency přirjadowanja Łužicy k Čěskosłowakskej. Wot 1920 hač do 1927 skutkowaše znowa jako předsyda Domowiny.

WOZJ.: „Zwjazk Serbskich Towarstwow“ – Łužica 17 (1898), str. 126–127; „Wojowanje Serbow přećiwo němskej narodnej přepjatosći w dohitlerskej dobje“ – Nowa Doba 11. 9. 1948; „Quo vadis ecclesia?“ – Nowa Doba 25. 11. 1948

ŽÓ./LIT.: F. Mětšk, Załoženje a skutkowanje Domowiny 1912–1914 – Lětopis B 4 (1957), str. 438–478; H. Zwahr, Arnošt Bart-Brězynčanski, Budyšin 1970, 1981

Nowy biografiski słownik k stawiznam a kulturje Serbow, wud. wot: Jan Šołta, Pětr Kunze a Franc Šěn, Budyšin: Ludowe nakładnistwo Domowina, 1984